Tijdens de eerste bijeenkomst stonden drie begrippen centraal: liquid fear (Bauman), positieve en negatieve vrijheid (Berlin) en sociaal kapitaal (Putman). Voor deze blog wil ik één van die begrippen eruit lichten en nader bekijken.
Liquid fear
In ons onderwijs besteden we aandacht aan het thema
“Burgerschap”. Hier komen onderwerpen aan de orde als: democratie, identiteit en
participatie.
Maar doordat de wereld steeds kleiner wordt (globalisering),
wordt het begrip “Wereldburgerschap” steeds vaker gebruikt.
Door die kleiner wordende wereld kunnen we de handel
verbeteren en meer leren over ander culturen, landen en talen. Er is ook een
nadeel. De mens krijgt steeds meer en steeds vaker steeds grotere (wereldbedreigende)
catastrofes te zien. Het nieuws is in no time bij je en geeft een live verslag,
bijna alsof je erbij bent. Tegelijk zie je dat je er niks tegen kunt doen.
Onmacht! En wat je niet kunt beheersen is onbekend en onbegrijpelijk en dat is
weer beangstigend. Veel mensen worden bang, alsof het hen ook zo maar kan
overkomen.
In een leven met een minimum aan sociale controle leeft een
mens steeds individueler. Er is cameratoezicht; we hebben een Ministerie van
Veiligheid en Justitie; er is een vergaande inbreuk op onze privacy voor “ons
aller” veiligheid. De mens staat gevoelsmatig machteloos. Er wordt steeds
vaker om veiligheid gevraagd. Maar het gekke is dat we juist niet eerder in een
samenleving hebben geleefd die zo veilig was. Toch zijn we banger dan ooit. Dit
noemt Zygmunt Bauman ‘liquid fear’.
Zygmunt Bauman is emeritus-hoogleraar in de sociologie aan
de universiteiten van Leeds en Warschau en een van de meest vooraanstaande en
invloedrijkste sociale denkers ter wereld.
Hij is geboren in 1925 in een Joods gezin in Polen. Als
nazi-Duitsland binnenvalt vlucht het gezin naar de Sovjet-Unie. Hij gaat later
studeren in Warschau en schrijft in 1964 zijn eerste boek: “Sociology for
everyday life”. Hij is nog overtuigd communist, maar zijn denkbeelden worden
steeds socialer.
Rond zijn pensioneren (1990) is hij het meest productief. In
2000 verschijnt “Liquid Modernity” over vloeibare tijd in een vloeibare
samenleving. “Liquid Love” volgt, over intermenselijke relaties en de toestand
van liefde in deze samenleving. De stabiliteit van relaties blijkt weg; ze
kunnen zomaar elk moment stopgezet worden. “Liquid Life” gaat hier dieper op
door. Tenslotte komt in 2007 “Liquid Times” met een soort samenvatting.
Dingen die bij hem aan bod komen zijn: speeddating, online
dating, bloggen en tv-programma’s als The Weakest Link en Big Brother.
Steeds meer denkers nemen het concept van de moderne
vloeibare samenleving over.
Zijn boek “Liquid Fear” heeft de volgende 6 alleszeggende
hoofdstuktitels:
1. Dread of
Death
2. Fear and
Evil
3. Horror
of the Unmanageable
4. Terror
of the Global
5. Setting
Fear Afloat
6. Thought
against Fear (or inconclusive conclusion for who may ask what might be done)
Hier een visualisatie van het werk van filosoof Zygmunt Bauman
Dat deze angst er is, is wel duidelijk. Als je het nieuws
volgt, ken je de uitzonderingen (daarom is het nieuws). Maar als je heel veel
nieuws volgt (en dat gebeurt momenteel met onze snelle nieuwe media), dan krijg
je het idee dat het GEEN uitzonderingen meer zijn en creëer je zo een angstig
maar vooral onjuist (!) wereldbeeld.
Hier komt de opvoeding om de hoek kijken.
Misschien is het ook een idee om minder te focussen op de
dingen die angsten opleveren en meer te kijken naar dingen die geluk brengen. Een
soort gelukskunde. (Een school in Kerkrade is al met dit vak begonnen. Zie deze
leraar24-video
De opvoeders (ouders, leerkrachten) moeten aan de slag.
Kinderen moeten weten wat democratie is, en identiteit en participatie. Zo
kunnen ze een mening vormen over het burgerschap.
Kinderen moeten begrijpen dat ze in een democratische
samenleving niet altijd hun zin kunnen krijgen. Dat ze in een samenleving leven
waar het niet alleen om het individu gaat.
(Micha de Winter heeft het hier ook over in zijn boek
“Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding”).
Bronnen:
Liquid fear bestaat en het doet me denken aan dingen die wij allemaal hebben meegemaakt. Maar ik vraag me af of het zin heeft om bang te zijn voor iets onbekends.
BeantwoordenVerwijderenHet filpje van leraar24 is zeer interessant, ik vind dat meerdere scholen op deze manier kunnen omgaan met burgerschap.
En je hebt inderdaad gelijk dat het niet alleen iets is wat op school naar voren moet komen, begin thuis, wat krijgen kinderen mee van hun ouders, het meeste daarvan nemen ze de rest van hun leven mee.